مفهوم «جرم» در سیاست جنایی اسلام ذیل نظریه اعتباریات علامه طباطبایی

نویسنده

دکترای تخصصی گروه حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ، ایران

10.22081/phlq.2023.73757

چکیده

از جمله ویژگی‌های متمایزکننده سیاست جنایی اسلام مبتنی بر حقیقت بودن و غایت داشتن زندگی انسان‌هاست. در اندیشه علامه طباطبایی، این دو ویژگی، از طریق تعامل امور حقیقی و اعتباری تأمین می‌شود. تمایز امور حقیقی و اعتباری و نسبت این دو با هم، آثار مهمی در حوزه‌های مختلف، به‌ویژه سیاست جنایی دارد. تلقی جرم به‌عنوان یکی از اعتبارات اجتماعی، علاوه بر کاربردی که در خصوص تحلیل فلسفی جرم به همراه دارد، ملاک و مبنای نسبتاً روشنی برای جرم‌انگاری ذیل سیاست جنایی اسلام ارائه می‌کند. تحلیل جرم ذیل این رویکرد، این امکان را فراهم می‌کند که ضمن توجه به تحولات اجتماعی، مبنایی مستحکم برای توجیه جرم‌انگاری‌ها باقی بماند. در ذیل تلقی علامه، سیاست جنایی در اعتبار اجتماعی جرم، ضمن در نظر داشتن تحولات اجتماعی و به منظور تضمین حرکت انسان‌ها، اعتبارات شرعی را به‌عنوان ملاک و معیار تدابیر سیاست جنایی لحاظ می‌کند. در این فرایند، شریعت در مواردی که اعتبارات جرم‌انگارانه با مسلّمات شرعی مغایرت داشته باشد، مانع چنین مداخلاتی می‌شود و در مقابل ملاک‌ها و معیارهایی را برای جرم‌انگاری در مواقعی که ظاهراً برای آنها حکمی ندارد، ارائه می‌کند. همین سازکار ترسیمی، ضمن حفظ پویایی سیاست جنایی، از انحراف آن جلوگیری می‌نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Concept of "Crime" in Islam’s Criminal Policy According to Allameh Tabataba’i’s Theory of Conventionals

نویسنده [English]

  • Mostafa Nasiri
Ph.D. of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran , Iran
چکیده [English]

One of the distinguishing features of Islam's criminal policy is that it considers human’s life based on truth and purposeful. Allameh Tabataba’i believes these two features are obtained through the interaction of real and conventional matters. The distinction between real and conventional matters and the relationship between the two has some important effects on different fields, especially the criminal policy. Considering crime as one of the social conventionals  ـ besides its application for the philosophical analysis of crime  ـ provides a relatively clear criterion and basis for criminalization in the criminal policy of Islam. Using this approach to analyze crime helps to provide a firm basis for justifying criminalization, and at the meantime paying attention to social developments. Criminal policy, according to Allameh's view, considers Shariah’s (the Divine law) conventionals as a criterion and measure of criminal policy strategies in the social validity of crime, while taking into account social developments and ensuring the movement of people. Shari'ah prevents the interventions in which the criminalization conventionals are in conflict with the Shariah’s principles; and on the other hand, it provides some criteria and measures for cases of criminalization in which there is no apparent [Divine] command. The described mechanism prevents the deviation of criminal policy while ensures having a dynamic perspective on criminal policy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Real and conventional matters
  • concept of crime
  • criteria of criminalization
  • criminal policy