بازخوانی نظری مجازات تبعی با هدف اصلاح عملی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استاد، گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر درصدد است تا ماهیت مجازات تبعی و همچنین توجیهات و مبانی محرومیت‌های ناشی از آن را شناسایی، نقد و بررسی نماید، تا از این طریق، هم مبانی تحمیل مجازات تبعی بر محکومان معین گردد و هم محدوده معقول و موجه تحمیل چنین محرومیت‌هایی بر اشخاص مشخص شده و سپس قلمرو محرومیت‌های ناشی از اعمال مجازات تبعی بر محکومان در حقوق کیفری ایران با این محدوده معقول و موجه تطبیق داده شود، تا در نتیجه آن، پیشنهادهای اصلاحی در مورد محدوده و میزان استفاده از مجازات تبعی در حقوق کیفری ایران ارائه گردد. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که اگر ماهیت مجازات تبعی را به عنوان مجازات در نظر بگیریم، باید توجه داشت که مجازات، اصولاً توجیه خود را مدیون سزاگرایی یا فایده‌گرایی است. در توجیه مجازات تبعی از طریق سزاگرایی، هرچند مجرم قرارداد اجتماعی را نقض کرده و مستحق مجازات است، اما ارتکاب جرم به‌معنای عدم پذیرش قرارداد اجتماعی به‌طور کلی نبوده و باعث نمی‌شود که وی تمام حقوق اجتماعی خود را از دست بدهد. همچنین، یکی از اصول بنیادین سزاگرایی، اصل تناسب جرم و مجازات است که مجازات تبعی، به دلایل مختلفی با اصل تناسب مغایر است. پس، نمی‌توان آن را بر مبنای سزاگرایی توجیه کرد. در توجیه مجازات تبعی از رهگذر فایده‌گرایی، علاوه‌بر تردید در اثر بازدارندگی مجازات‌های تبعی، غیرشفاف و غیرواضح بودن آن‌ها مغایر با هدف بازدارندگی است. ناتوان‌سازی به عنوان کیفر، نمی‌تواند بر کسی که دِین خود را به جامعه ادا کرده است، تحمیل گردد. همچنین، مشخص شد که مجازات‌های تبعی، نه‌تنها نقش مثبتی در اصلاح و بازپروری مجرمان سابق ندارد که بر آن‌ها برچسب غیرقابل اعتماد بودن می‌زند و فرآیند بازپذیرسازی اجتماعی آن‌ها را با مشکل مواجه می‌سازد. پس، نظریات فایده‌گرایانه نیز نمی‌تواند مجازات تبعی را به‌عنوان مجازات توجیه کند. اگر ماهیت مجازات تبعی اقدامات تأمینی فرض شوند، در این حالت نیز قطعی گرفتن حالت خطرناک مجرمان سابق، پیش‌بینی‌های بیشینه و محرومیت‌های غیرمرتبط مورد انتقاد است. در نهایت، برای رفع چنین مشکلاتی، هرچند مجازات تبعی از رهگذر اقدامات تأمینی توجیه می‌شود، اما این مداخلات نباید بدون حد و مرز باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Theoretical Revision of Secondary Punishment with the Aim of its Practical Rehabilitation

نویسندگان [English]

  • Payam Forouzandeh 1
  • Farid Mohseni 2
1 PhD. Student, Criminal Law and Criminology, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Professor, Department of Criminal Law and Criminology, University of Judicial Sciences and Administrative Services, Tehran, Iran
چکیده [English]

The current research is tending to identify, criticize and examine the nature of secondary punishment as well as the justifications and foundations of deprivations emerging from, so as to determine the basis of imposing secondary punishment on convicts and clarify the reasonable and justified scope of imposing such deprivations on individuals, and then the scope of exclusions resulting from the imposition of secondary punishment on convicts in Iran's criminal law should be adapted to this reasonable and justified scope, so that suggestions for correction or rehabilitation regarding the scope and the amount of use of secondary punishment in Iranian criminal law should be presented. The research method hired here was descriptive-analytical and the results have depicted that if we consider the nature of consequential punishment as reprimanding, it should be noted that punishment basically owes its justification to punitiveness or utilitarianism. In justifying consequential punishment through punitiveness, although the criminal has violated the social contract and deserves punishment, committing a crime does not mean that criminals never accept the social contract in general and nor cause them to lose all their social rights. Also, one of the fundamental principles of penalizing is the principle of proportionality of crime and punishment, contrary to the principle of proportionality for various reasons, it cannot
be justified on the basis of punitiveness. In justifying secondary punishment through utilitarianism, in addition to doubting the deterrent effect of secondary punishments, their non-transparent and unclear nature is contrary to the purpose of deterrence. Disability as
a punishment cannot be imposed on those who have paid all debt to the society. Also, it was found that secondary punishments neither have a positive role in reforming nor rehabilitating ex-criminals, that only label them as untrustworthy and make their social rehabilitation process merely difficult. Therefore, on the basis of utilitarian theories it cannot justify consequential punishment as a punishment, as if the punishment nature is assumed to be a consequence of security measures, the dangerous state of ex-criminals, maximum predictions and unrelated deprivations are criticized. Finally, although to solve such inconvenience, punishment is justified through protective measures, therefore, the interventions aforementioned should not be without limits.

کلیدواژه‌ها [English]

  • secondary punishment
  • social rights
  • punishment
  • protective measures

مراجع

آقایی‌جنت‌مکان، حسین (1394). حقوق کیفری عمومی. تهران: انتشارات جنگل، ج2، چاپ چهارم.
آنسل، مارک (1395). دفاع اجتماعی. ترجمه محمد آشوری و علی‌حسین نجفی‌ابرندآبادی. تهران: انتشارات گنج دانش، چاپ پنجم.
ابراهیمی، شهرام (1394). پیشگیری از تکرار جرم در پرتو بازپذیرسازی اجتماعی بزهکاران. تهران: میزان.
اردبیلی، محمدعلی (1397). حقوق جزای عمومی. تهران: میزان، ج3، چاپ هفدهم.
الهام، غلامحسین؛ برهانی، محسن (1396). درآمدی بر حقوق جزای عمومی. تهران: میزان، ج 1، چاپ سوم.
برنارد، تامس جی. و همکاران (1398). جرم‌شناسی نظری ولد. تهران: سمت.
بکاریا، سزار (1397). رساله جرایم و مجازات‌ها. ترجمه محمدعلی اربیلی. تهران: میزان، چاپ نهم.
جعفری، مجتبی (1392). جامعه‌شناسی حقوق کیفری. تهران: میزان.
جوان‌جعفری، عبدالرضا؛ ساداتی، سید محمدجواد (1391). سزاگرایی در فلسفه کیفر. پژوهشنامه حقوق کیفری، 3(1)، ص59-81.
خالقی، ابوالفتح (1384). مجازات نیمه پنهان. بصیرت، 12(34)، ص7-25.
شمس‌ناتری، محمدابراهیم و همکاران (1396). قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی. تهران: میزان، ج 1، چاپ چهارم.
شیری، عباس (1385). پارادایم‌های عدالت کیفری: عدالت سزادهنده و عدالت ترمیمی. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 74، ص213-245.
صفاری، علی (1384). توجیه یا دلیل‌آوری برای مجازات. تحقیقات حقوقی، شماره 42، ص287-323.
فلچر، جرج پی. (1395). مفاهیم بنیادین حقوق کیفری. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، چاپ پنجم.
قاسمی، ناصر (1371). اقدامات تأمینی و تربیتی در حقوق کیفری ایران. استاد راهنما: محمدعلی اردبیلی. تهران: دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی.
گلدوزیان، ایرج (1395). حقوق جزای عمومی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهاردهم.
گیدنز، آنتونی (1381). جامعه‌شناسی. ترجمه منوچهر صبوری. تهران: نشر نی، چاپ هفتم.
لاک، جان (1392). دو رساله‌ حکومت. ترجمه فرشاد شریعت. تهران: نشر نگاه معاصر.
مارتین، رابرت ام. (1394). معرفت‌شناسی. ترجمه نسترن ظهیری. تهران: انتشارات ققنوس.
محمودی‌جانکی، فیروز؛ آقایی، سارا (1387). بررسی نظریه بازدارندگی مجازات. حقوق، 38(2)، ص339-361.
موسی‌زاده، ابراهیم؛ مصطفی‌زاده، فهیم (1389)، بررسی مبانی حقوق اجتماعی. پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، 10(2)، ص49-75.
میرمحمد صادقی، حسین (1396). جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی. تهران: میزان، چاپ سی و پنجم.
نجفی‌ابرندآبادی، علی‌حسین؛ هاشم‌بیکی، حمید (1397). دانشنامه جرم‌شناسی. تهران: انتشارات گنج دانش، چاپ پنجم.
نوربها، رضا (1392). زمینه جرم‌شناسی. تهران: انتشارات گنج دانش، چاپ پنجم.
هورست، چارلز ای. (1396). نابرابری اجتماعی: انواع، علل و پیامدها. ترجمه علی شکوری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
Akers, R.L. (2012). Criminological Theories. Second edition, Routledge.
Brown, J.M. (2021). Collateral Legal Consequences of Criminal Convictions in a Society of Equals. Crminal law and Philosophy, 15(3), p. 181-205.
Brown, M. (2000). Calculation of risk in contemporary penal practice. In: Brown, M. & Pratt, J., Dangerous offenders. Routledge.
Chin, G.J. (2012). The new civil death: rethinking punishment in the era of mass conviction. University of Pennsylvania Law Review, vol.160, p. 1789-1833.
Chin, G.J. (2017). Collateral Consequences. Reforming Criminal Justice, vol. 4, p. 371-395.
Garner, B.A. (1999). Black’s Law Dictinonary. Seventh edition. West group.
Hart, H.L.A. (2008). Punishment and Responsibility. Second edition. Oxford University Press.
Hirsch, A.V. & Wasik, M. (1997). Civil Disqulaifications Attending Conviction: A Suggested Conceptual Framework. Cambridge Law Journal, 56(3), p. 599-626.
Hollin, C. (2001). Prediction studies. In: McLaughlin, E. & Muncie, J., The Sage Dictionary of Criminology, first published. SAGE Publications.
Honderich, T. (2006). Punishment: the supposed justifications. London, Pluto Press.
Hoskins, Z. (2014). Ex-offender Restrictions. Journal of Applied Philosophy, 31(1), p. 33-48.
Kaiser, J. (2016). Revealing the Hidden Sentence: How to Add Transparency, Legitimacy, and Purpose to “Collateral” Punishment Policy. Harvard Law & Policy Review, vol. 10,
p. 123-184.
Lafollette, H. (2005). Collateral Consequences of Punishment: Civil Penalties Accompanying Formal Punishment. Journal of Applied Philosophy, 22(3), p. 241-261.
Lhamon, C.E. & et al. (2019). Collateral Consequences: The Crossroads of Punishment. Redemption, and the Effects on Communities. Washington DC, The United States Commission on Civil Rights.
Miller, B.L. & Spillane, J.F. (2012). Civil death: An examination of ex-felon disenfranchisement and reintegration. Punishment & Society, 14(4), p. 402-428.
Murray, B.M. (2020). Are Collateral Consequences Deserved? Notre Dame Law Review, 95(3), p. 1031-1076.
Pager, D. (2003). The Mark of a Criminal Record. American Journal of Sociology, 108(5),
p. 937-975.
Pinard, M. (2010). Collateral Consequences of Criminal Convictions: confronting issues of race and dignity. New York University Law Review, vol. 85, p. 457-534.
Russell, S.F. (2021). Rethinking the Use of Criminal Records. Criminal Justice Ethics, 40(2),
p. 145-151.
Selbin, J., McCrary, J. & Epstein, J. (2018). Unmarked? Criminal Record Clearing and Employment Outcomes. Journal of Criminal Law and Criminology, 108(1), p. 1-72.
Travis, J. (2002). Invisible Punishment: An Instrument of Social Exclusion. In: M. Mauer & M. Chesney-Lind (Eds.), Invisible Punishment: The Collateral Consequences of mass imprisonment. New York: New Press.
Uggen, Ch., Manza, J. & Behrens, A. (2004). Less than the average citizen: stigma, role transition and the civic reintegration of convicted felons. In: Maruna, Sh. & Immarigeon, R., After crime and punishment: pathways to offender reintegration. Willan Publishing.
Wasik, M. (2014). A Practical Approach To Sentencing. Fifth edition. Oxford University Press.
فلسفه حقوق
دوره 2، شماره 2
دی 1402
صفحه 7-28

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 17 دی 1402
  • تاریخ بازنگری: 15 آذر 1403
  • تاریخ پذیرش: 22 دی 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار